بی اختیاری ادرار در مردان و زنان: علل، انواع و گزینه های درمانی

بی اختیاری ادرار یک مشکل شایع است که میلیون ها مرد و زن و حتی بچه های کوچک را نیز در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. در این وضعیت ادرار بدون آنکه شخص کنترلی رویش داشته خارج می شود که می تواند برای افراد سبب خجالت زدگی و ناراحتی مزمن باشد. در این مقاله به علل، انواع و گزینه های درمانی این مشکل در زنان و مردان می پردازیم.

منظور از بی اختیاری ادرار دقیقا چیست؟

بی اختیاری ادرار یا (Urinary Incontinence) وضعیتی است که افراد را در هر سن و جنس  درگیر می کند و همانطور که گفته شد به معنای نشت خروج غیر ارادی ادرار از انتهای مجرای ادراری-تناسلی است. این مشکل در زنان شایع تر از مردان است و می تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی داشته باشد. بی اختیاری ادرار می تواند باعث خجالت، اضطراب و انزوای اجتماعی شود و همچنین می تواند منجر به تحریک پوست و عفونت شود.

با اشکال مختلف بی اختیاری ادراری آشنا شوید

این مشکل می تواند به چند صورت رخ دهد که ما فقط به شایع ترین اشکال آن اشاره ای گذرا می کنیم:

بی اختیاری استرسی

بی اختیاری استرسی شایع ترین نوع بی اختیاری ادرار در زنان است. این نوع از برون‌روی غیر ارادی ادرار، زمانی رخ می دهد که فشار شکم افزایش پیدا می کند. مثلا زمانی که سرفه، عطسه، خنده شدید و یا ورزش انجام می دهید ممکن است به شکم فشار وارد شده و در نتیجه بی اختیاری ادراری رخ دهد.

بی اختیاری فوری

این نوع بی اختیاری ادرار با یک میل ناگهانی و شدید برای ادرار کردن همراه است. شخص بدون دلیل مشخصی احساس می کند سریعا باید برای تخلیه ادرار اقدام کند ولی اغلب موفق به کنترل آن نمی شود. این نوع بی اختیاری می تواند به طور مکرر در طول روز و شب رخ دهد و ممکن است در اثر عوامل مختلفی از جمله تحریک مثانه، عفونت یا اختلالات عصبی ایجاد شود.

بی‌اختیاری سرریز

این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که مثانه قادر به تخلیه کامل محتویات خود نباشد. در نتیجه غالب اوقات همیشه مقداری ادرار داخل خود دارد و زمانی که ادرار جدید وارد مثانه می شود، اصطلاحا ادرار سرریز می کند و باعث خروج مقدار کمی از آن می شود. این وضعیت می تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله آسیب عصبی، دارو، یا بزرگ شدن غده پروستات باشد.

بی اختیاری عملکردی

بی اختیاری ادرار عملکردی زمانی رخ می دهد که فرد به دلیل محدودیت های فیزیکی مانند مشکلات حرکتی، آرتریت یا اختلالات شناختی، نمی تواند به موقع خود را به توالت برساند بنابراین ممکن است غالب اوقات به دلیل ناتوانی در کنترل ادرار، با این مشکل روبرو شود.

بی اختیاری مختلط

زمانی رخ می دهد که فرد علائم بی اختیاری استرسی و فوریتی را با هم تجربه می کند. این وضعیت می تواند در مردان و زنان تجربه شود.

شب ادراری

اشاره به از دست دادن غیرارادی ادرار در هنگام خواب دارد که بیشتر در کودکان شایع است ولی می تواند در مواردی بزرگسالان را نیز درگیر کند. این وضعیت می تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله مثانه بیش فعال، یبوست یا عوامل روانی باشد. در کودکان ترس، استرس، سرما و سرخوردگی می تواند باعث خروج ناخودآگاه ادرار در طول خواب شود.

علل بی اختیاری ادرار در زنان و مردان چیست؟

بی اختیاری ادرار می تواند توسط عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله:

ضعف عضلات کف لگن

عضلات کف لگن از مثانه و مجرای ادرار حمایت می کنند. ضعف این ماهیچه ها می تواند منجر به بی اختیاری ادرار استرسی شود. همانطور که گفته شد افزایش فشار شکمی به دلیل عدم حمایت کافی باعث نشت ادرار از مثانه می شود. این مساله بیشتر از آنکه در آقایان رخ دهد در خانم ها مشاهده می شود. در واقع اصلی ترین علت بی اختیاری ادرار در زنان همین مورد است

بیش فعالی عضلات مثانه

ماهیچه های مثانه می توانند بیش از حد فعال شوند و باعث میل ناگهانی و شدید برای ادرار کردن شوند. این مساله می تواند منجر به بی اختیاری در خرورج ادرار به صورت فوری شود. در واقع علت اصلی موارد فوری، بیش فعالی عضلات غیر ارادی مثانه است.

آسیب عصبی

آسیب عصبی می تواند در ارتباط بین مغز و مثانه اختلال ایجاد کند و منجر به بی اختیاری ادرار شود.دیابت، مولتیپل اسکلروزیس یا آسیب های نخاعی می توانند تنها برخی از مشکلات عصبی باشند که در ارتباط مغز و مثانه مشکل و اختلال ایجاد کنند.

برخی بیماری های و مصرف داروهای خاص

برخی شرایط پزشکی و داروها می توانند باعث بی اختیاری ادرار شوند. به عنوان مثال عفونت های دستگاه ادراری، مشکلات پروستات و داروهایی که بر عملکرد مثانه تأثیر می گذارد می توانند به صورت مستقیم و غیر مستقیم روی تخلیه غیر ارادی مثانه تاثیر بگذارند.

شکل گیری ناکامل عضلات پایین تنه

در برخی موارد کودکان، نوجوانان و یا حتی جوانان ممکن است به دلیل ناکامل بودن تشکیل عضلات و یا عدم رشد و توسعه کافی، مکررا دچار بی اختیاری خروج ادرار شوند. در واقع یک علت بی اختیاری ادرار در مردان جوان و سنین پایین تر ممکن است همین مساله بسیار ساده اما قابل توجه باشد.

چه عواملی بی اختیاری ادراری در زنان و مردان را بدتر می کند؟

برخی فاکتورها می توانند باعث بدتر شدن برون رفت ادرار به صورت غیر ارادی شوند. ما در این بخش تنها تعدادی از این عوامل را به صورت لیست وار مورد بررسی قرار می دهیم:

• سن و جنسیت: همانطور که اشاره شد این مشکل در زنان شایع تر از مردان است و احتمال بروز آن با افزایش سن بیشتر هم می شود.
• بارداری و زایمان: بارداری و زایمان می تواند ضعیف شدن عضلات کف لگن شده و منجر به کاهش کنترل بر تخلیه ادرار شوند.
• یائسگی: تغییرات هورمونی که در دوران یائسگی رخ می دهد می تواند منجر کاهش حمایت از مجرای اداری شود.
• چاقی: چاقی می تواند فشار روی مثانه و عضلات کف لگن را افزایش دهد.
• سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی بی اختیاری ادرار می تواند خطر ابتلا به این بیماری را در مردان و زنان افزایش دهد.

بی اختیاری ادراری چطور تشخیص داده می شود؟

تشخیص بی اختیاری ادرار معمولاً شامل بررسی تاریخچه پزشکی و معاینه بالینی است. سپس در مراحل بعدی برای تشخیص بهتر علت این مشکل آزمایش ادرار و کشت ادرار، تست های اورودینامیک و تست های تصویربرداری اتخاذ می شود:

• تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی: پزشک از شما در مورد علائم و سابقه پزشکی شما می پرسد و یک معاینه فیزیکی برای بررسی هر گونه بیماری زمینه ای انجام می دهد.
• آزمایش ادرار و کشت ادرار: می تواند به شناسایی هر گونه عفونت یا ناهنجاری زمینه ای در ادرار کمک کند.
• تست نوار مثانه و پد: می تواند به تعیین میزان نشت ادرار و تعداد دفعات ادرار کمک کند.
• تست های اورودینامیک و تست های تصویربرداری: می توانند به تعیین علت بی اختیاری ادرار و بهترین گزینه های درمانی کمک کنند.

درمان قطعی بی اختیاری ادرار در مردان و زنان چیست؟

مانند هر بیماری دیگری در سیستم ادراری تناسلی، گزینه های درمانی به نوع و شدت بیماری بستگی دارد. ابتدا باید علت مشکل پیدا شود و سپس بر اساس آن روش درمان در نظر گرفته شود. مهم ترین و محتمل ترین روش درمان بی اختیاری ادراری در مردان و زنان عبارتند از:

تغییرات سبک زندگی و تمرینات عضلات کف لگن

تغییرات سبک زندگی مانند کاهش وزن، ترک سیگار و کاهش مصرف کافئین یا الکل می تواند به بهبود بی اختیاری ادرار کمک کند. تمرینات عضلات کف لگن مانند کگل نیز می تواند به تقویت عضلات کف لگن کمک کند.

دارودرمانی نیز می تواند برای درمان بی اختیاری فوری با شل کردن عضلات مثانه یا کاهش میل به ادرار استفاده شوند. برخی از داروهای رایج عبارتند از آنتی کولینرژیک ها، آگونیست های بتا-3 و داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای.

استفاده از دستگاه ها و روش های پزشکی

از برخی وسایل پزشکی می توان برای حمایت از مثانه و کاهش نشت ادرار استفاده کرد. روش هایی مانند آویزان کردن گردن مثانه و روش های اسلینگ نیز می توانند به بهبود بی اختیاری ادرار کمک کنند.

عمل جراحی

ممکن است برای موارد شدید بی اختیاری ادراری، جراحی توصیه شود. اقداماتی مانند تقویت مثانه و کاشت اسفنکتر ادرار مصنوعی می تواند به بهبود کنترل مثانه کمک کند.

برای درمان بی اختیاری ادرار چه بخوریم؟

در حالی که غذای خاصی وجود ندارد که بتواند به طور مستقیم بی اختیاری ادرار را درمان کند، اما در نظر گرفتن یک رژیم غذایی متعادل و رعایت توصیه های زیر می تواند به درمان بی اختیاری کمک کند:

• غذاهای غنی از فیبر: میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
• چربی های سالم: آووکادو، آجیل، دانه ها و روغن زیتون مصرف کنید.
• مصرف آب کافی (نه زیاد و نه کم): در طول روز به اندازه کافی آب بنوشید، اما از مصرف بیش از حد مایعات قبل از خواب خودداری کنید.
• از مصرف مواد تحریک کننده مثانه خودداری کنید: کافئین، الکل، غذاهای تند، غذاهای اسیدی، نوشیدنی های گازدار و شیرین کننده های مصنوعی را محدود یا اجتناب کنید.
• مصرف غذاهای تقویت کننده کف لگن: از مرکبات، سبزیجات برگ دار، محصولات لبنی، گوشت بدون چربی و ماهی استفاده کنید.
• مدیریت وزن: از طریق یک رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم وزن خود را حفظ کنید.

به یاد داشته باشید، با وجود معرفی موارد بالا، در نهایت مهم این است که برای مشاوره شخصی با یک متخصص کلیه و مجاری اداری و همچنین یک متخصص تغذیه خوب اقدام کنید.

با این روش ها از بروز بی اختیاری ادراری پیشگیری کنید

راه های مختلفی برای جلوگیری از بی اختیاری ادرار وجود دارد. برای مثال شما می توانید موارد زیر را دنبال کنید:

• عادات سبک زندگی سالم: حفظ وزن سالم، ترک سیگار و کاهش مصرف کافئین و الکل می تواند به جلوگیری از نشت غیر ارادی ادرار کمک کند.
• تمرینات عضلات کف لگن: تمریناتی مانند کگل، می تواند به تقویت عضلات کف لگن و جلوگیری از بی اختیاری کمک کند.
• مدیریت صحیح بیماری ها: مثلا کنترل دیابت و مشکلات پروستات، می تواند به جلوگیری از نشت غیر ارادی ادرار کمک کند.

نکات پایانی

بی اختیاری ادرار یک بیماری شایع است که می تواند تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی داشته باشد. درک علل، انواع و گزینه‌های درمانی بی‌اختیاری ادرار به منظور رسیدگی موثر به این بیماری بسیار مهم است. با ایجاد تغییرات در سبک زندگی، انجام تمرینات عضلات کف لگن و مراجعه به درمان پزشکی در صورت نیاز، می توان کنترل مثانه را بهبود بخشید و تأثیر بی اختیاری ادرار را کاهش داد.