سنگ حالب چطور ایجاد می شود و بهترین روش های درمان آن چیست؟

یکی از رایج ترین مشکلات افرادی که سنگ کلیه دارند، حرکت سنگ و گیر افتادن آن در لوله های حالب است. زمانی که سنگ در لوله گیر کند گفته می شود سنگ حالب ایجاد شده. در این مقاله به بررسی این سنگ ها و روش های درمانی رایجب رای دفع آن ها می پردازیم.

سنگ حالب چیست؟

سنگ حالب (Ureteral stones) که به عنوان سنگ کلیه نیز شناخته می شود، سنگ ها یا به طور مشخص تر، رسوبات معدنی هستند که در کلیه ها تشکیل می شوند و می توانند به سمت حالب ها (لوله های باریکی که کلیه ها را به مثانه متصل می کند) حرکت کرده و علائمی ایجاد کنند.

این سنگ‌ها می‌توانند از نظر اندازه و شکل متفاوت بوده به طوری که می توانند شکل و شمایلی مانند دانه‌های ریز شن داشته باشند و یا سایز بزرگ‌تر و پیچیده‌تری شبیه سنگ‌های دندانه دار باشند.

ترکیب سنگ های حالب نیز می تواند متفاوت باشد و رایج ترین این سنگ ها غالبا سنگ های اگزالات کلسیم و سنگ های فسفات کلسیم هستند. انواع دیگر این شنگ ها شامل سنگ های اسید اوریک، استروویت و سیستین است. برای مدیریت این سنگ ها باید به یک متخصص کلیه و مجاری ادراری یا متخصص ارولوژی مراجعه کرد.

علت ایجاد سنگ حالب چیست؟

این سنگ ها می توانند به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شوند. به نظر می رسد که شایع ترین علت، عدم تعادل در ترکیبات موجود در ادرار باشد که این مساله منجر به تشکیل کریستال هایی می شود که در نهایت به یکدیگر  پیوند خورده و سنگ ها را تشکیل می دهند.

این عدم تعادل ترکیبات می تواند ناشی از عوامل مختلف زیر باشد:

• کم آبی: مصرف ناکافی مایعات می تواند منجر به غلیظ شدن ادرار شده و احتمال تشکیل کریستال ها را افزایش دهد.
• عوامل مرتبط با سبک رژیم غذایی: برخی غذاها و نوشیدنی ها، مانند آنهایی که دارای اگزالات زیاد (از جمله اسفناج و ریواس) یا سدیم هستند، می توانند در تشکیل سنگ حالب نقش داشته باشند. علاوه بر این، رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی یا مصرف بیش از حد ویتامین D و مکمل های کلسیم می تواند این خطر را افزایش دهد.
•  برخی از بیماری ها و اختلالات: شرایطی مانند عفونت های دستگاه ادراری، هیپرپاراتیروئیدیسم و برخی اختلالات متابولیک می توانند باعث تشکیل سنگ حالب شوند.
• سابقه خانوادگی: و در نهایت استعداد ژنتیکی برای سنگ کلیه می تواند احتمال ایجاد سنگ های حالب را نیز افزایش دهد.

علائم رایج سنگ حالب چیست؟

وقتی سنگ حالب در لوله های حالب گیر می کند یا باعث تحریک در این ناحیه می شود، می تواند منجر به بروز طیف وسیعی از علائم شود. شدت و نوع علائم بسته به اندازه، محل و حرکت سنگ حالب می تواند متفاوت باشد. علائم رایج عبارتند از:

• درد شدید: یکی از علائم بارز، درد شدید است. درد معمولاً از پشت یا پهلو منشأ می‌گیرد و می‌تواند به قسمت پایین شکم و کشاله ران نیز سرایت کند.
• هماچوری: خون در ادرار که به هماچوری نیز معروف است، ممکن است به دلیل تحریک ناشی از سنگ ایجاد شود.
• تکرر ادرار: وجود سنگ می تواند باعث افزایش میل به ادرار یا احساس تخلیه ناقص مثانه شود.
• دردناک شدن پروسه خروج ادرار: اپگر سنگ باعث تحریک شود ناراحتی یا درد در هنگام دفع ادرار ممکن است تجربه شود.
• ادرار کدر یا بدبو: در برخی موارد ممکن است ادرار کدر به نظر برسد یا بوی نامطبوعی داشته باشد.

روش دقیق تشخیص این سنگ ها به چه صورت است؟

برای تشخیص سنگ حالب، پزشک کلیه و مجاری ادراری ممکن است از روش های مختلفی زیر استفاده کند:

• تست های تصویربرداری: اشعه ایکس، سونوگرافی، یا سی تی اسکن معمولا برای مشاهده کلیه و حالب ها توصیه می شود. این آزمایشات می تواند به تعیین رویکرد درمانی مناسب کمک کند.
• آزمایش تجزیه و تحلیل ادرار: در طی این تست، یک نمونه ادرار ممکن است برای بررسی وجود خون، عفونت یا سایر ناهنجاری‌هایی که ممکن است نشان دهنده وجود سنگ حالب باشد، تجزیه و تحلیل شود.
• آزمایش خون: آزمایش خون می تواند اطلاعاتی در مورد عملکرد کلیه ارائه داده و هر گونه بیماری زمینه ای که ممکن است در تشکیل سنگ نقش داشته باشد را نیز شناسایی کند.

درمان سنگ حالب چیست؟

درمان سنگ حالب به عوامل مختلفی از جمله اندازه، محل و ترکیب سنگ ها و همچنین شدت علائم بستگی دارد. گزینه های درمانی می تواند از اقدامات محافظه کارانه تا مداخله جراحی متغیر باشد. هدف از درمان در کل کاهش علائم، کمک به عبور سنگ و جلوگیری از عوارض بعد است.

روش های غیر جراحی برداشتن سنگ های مجرا ادراری چیست؟

روش‌های غیرجراحی اغلب اولین خط درمان برای برداشتن سنگ‌ حالب هستند. این روش ها به‌ویژه برای سنگ‌های کوچک‌تر که احتمالاً خود به خود دفع می‌شوند توصیه خواهند شد. برخی از این رویکردها عبارتند از:

• مدیریت درد: داروهایی مانند داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) یا مواد مسکن قوی ممکن است برای کاهش درد در هنگام عبور سنگ تجویز شوند.
• مصرف آب و مایعات زیاد: افزایش مصرف مایعات، به ویژه آب، می تواند به دفع سنگ و جلوگیری از تشکیل بیشتر سنگ ها کمک کند.
• در پیش گرفتن درمان های پزشکی برای تسهیل در فرآیند دفع سنگ حالب: داروهایی مانند مسدود کننده های آلفا یا مسدود کننده های کانال کلسیم ممکن است برای شل کردن عضلات حالب و تسهیل عبور سنگ تجویز شوند.
• یوروتروسکوپی: این روش کم تهاجم شامل قرار دادن یک لوله نازک با دوربین در حالب برای بررسی وضعیت سنگ است. در طول این عمل سنگ را می توان با استفاده از ابزارهای تخصصی تکه تکه کرده و به بیرون آورد.
• سنگ شکنی با موج شوک برون بدنی (ESWL): این روش غیر تهاجم از امواج ضربه ای برای شکستن سنگ به قطعات کوچکتر استفاده می کند و امکان عبور راحت تر سنگ را از طریق دستگاه ادراری را فراهم می کند.

روش های جراحی سنگ های کلیه و مجاری ادراری چیست؟

در مواردی که روش‌های غیرجراحی ناموفق هستند یا سنگ حالب سایز بزرگتری دارد به طوری که نمی تواند به خودی خود دفع ‌شود، ممکن است مداخله جراحی ضروری باشد. انتخاب روش جراحی به عواملی مانند اندازه، محل و ترکیب سنگ و همچنین سلامت کلی بیمار بستگی دارد. برخی از روش های جراحی رایج برای برداشتن سنگ حالب عبارتند از:

• نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL): در این روش یک برش کوچک در پشت ایجاد می شود تا به کلیه دسترسی پیدا شود. یک نفروسکوپ برای مشاهده و برداشتن سنگ به طور مستقیم از کلیه، وارد می شود.
• یورترولیتوتومی: این روش جراحی شامل ایجاد برشی در حالب برای برداشتن مستقیم سنگ است. این عمل معمولاً برای سنگ‌های بزرگتر یا پیچیده‌تر که نمی‌توانند به طور مؤثر با روش‌های دیگر درمان شوند، استفاده می‌شود.

عوارض سنگ حالب چیست؟

این سنگ ها در صورت عدم درمان یا در صورت ایجاد انسداد یا تحریک قابل توجه در مسیر حالب می توانند عوارضی مانند موارد زیر ایجاد کنند:

• عفونت دستگاه ادراری (UTI): هنگامی که سنگ جریان ادرار را مسدود می کند، می تواند خطر عفونت ادراری را افزایش دهد که در صورت عدم درمان به موقع، این مساله می تواند باعث ناراحتی و عوارض بیشتر شود.
• هیدرونفروز: انسداد حالب می تواند منجر به تجمع ادرار در کلیه ها شده و باعث تورم و آسیب احتمالی به بافت کلیه شود.
• آسیب جدی به کلیه: انسداد طولانی مدت یا تشکیل مکرر سنگ می تواند منجر به آسیب کلیه شود و در به مرور زمان عملکرد آن را مختل کند.

پاسخ به سوالات متداول