آشنایی با انواع عمل جراحی سنگ کلیه (عمل های کم تهاجم)

سنگ کلیه یک بیماری شایع در دستگاه ادراری تناسلی است که میلیون ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. این سنگ ها رسوبات معدنی سختی هستند که در کلیه ها تشکیل می شوند و می توانند باعث ناراحتی، درد و عوارض قابل توجه دیگر شوند. در حالی که سنگ های کوچک کلیه می توانند به طور طبیعی از طریق دستگاه ادراری (حالب، مثانه، مجرای دفع) عبور کنند، اما سنگ های بزرگتر ممکن است برای برطرف شدن نیاز به جراحی داشته باشند. در این مقاله به بررسی انواع عمل جراحی سنگ کلیه خواهیم پرداخت و توضیح خواهیم داد که برای سایزهای مختلف سنگ، چه نوع عمل سنگ کلیه در نظر گرفته می شود.

منظور از جراحی سنگ کلیه چیست؟

عمل جراحی سنگ کلیه در واقع یک گزینه درمانی ایمن و موثر برای بیمارانی است که سنگ های بزرگ یا پیچیده دارند که با روش های دیگر قابل درمان نیستند. برای از بین بردن سنگ های کلیه روش های جراحی متعدی وجود دارد و ما سعی کرده ایم مهم ترین روش های جراحی موجود را مورد بررسی قرار دهیم.

با مهم ترین انواع عمل سنگ کلیه بیشتر آشنا شوید

سه نوع اصلی جراحی سنگ کلیه وجود دارد که عبارتند از:

سنگ شکنی برون (ESWL)

سنگ شکنی برون اندامی یک روش غیر تهاجمی است که در آن از امواج پر انرژی برای شکستن سنگ های کلیه به قطعات کوچکتر استفاده می کند. این قطعات کوچکتر سپس می توانند از طریق ادرار از بدن خارج شوند. عمل سنگ کلیه ESWL معمولاً تحت سدیشن یا بیهوشی انجام می شود و این عمل حدود 45 دقیقه تا یک ساعت طول به درازا می کشد.

این نوع عمل برای سنگ های کوچکتر که قطر آنها کمتر از 2 سانتی متر است بیشترین تاثیر را دارد. با این حال، سنگ های بزرگتر ممکن است نیاز به درمان های تکراری برای شکستن کامل داشته باشند.. عمل سنگ شکنی برون اندامی میزان موفقیت بالایی دارد و اکثر بیماران می توانند در عرض چند روز پس از جراحی فعالیت های عادی خود را از سر بگیرند.

نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL)

نفرولیتوتومی از راه پوست که به اختصار (عمل PCNL) نوشته می شود یک روش جراحی کم تهاجم و شامل ایجاد یک برش کوچک در ناحیه پشت برای دسترسی به کلیه است. در طول این عمل یک لوله کوچک به کلیه وارد می شود و از لیزر یا انرژی پنوماتیک برای شکستن سنگ ها به قطعات کوچک استفاده می شود. سپس این قطعات با یک سبد کوچک یا ساکشن خارج می شوند.

PCNL  یکی از انواع عمل سنگ کلیه است که برای رفع سنگ‌های بزرگ‌تری که برای درمان با ESWL بسیار بزرگ هستند، انتخاب می شود. این عمل که بسیار کاربردی و رایج است معمولاً 2-3 ساعت طول می کشد و تحت بیهوشی عمومی پیش می رود. پس از جراحی، بیماران ممکن است چند روز در بیمارستان بمانند و بهبودی کامل ممکن است چند هفته طول بکشد.

یورتروسکوپی (Ureteroscopy)

یرتروسکوپی یک روش جراحی کم تهاجم است که شامل عبور دادن یک وسیله کوچک از مجرای ادرار و مثانه برای دسترسی به حالب و کلیه است. در طول این عمل از لیزر یا انرژی پنوماتیک برای شکستن سنگ ها به قطعات کوچک استفاده شده و سپس با یک سبد کوچک یا دستگاه مکش از مجرا خارج می شوند.

این نوع جراحی برای سنگ هایی که در حالب تحتانی یا میانی قرار دارند بیشترین تاثیرگذاری را دارد. این عمل معمولاً 1-2 ساعت طول می کشد و تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. زمان نقاهت معمولاً سریع است و اکثر بیماران می توانند در عرض چند روز پس از جراحی فعالیت های عادی خود را از سر بگیرند.

چطور خود را برای عمل سنگ کلیه آماده کنیم؟

قبل از جراحی، پزشک شما را به صورت کامل معاینه خواهد کرد و ممکن است آزمایش های تشخیصی مانند آزمایش خون، آزمایش ادرار و آزمایش های تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا سی تی اسکن را برایتان تجویز کند. همچنین ممکن است از شما خواسته شود چند ساعت قبل از جراحی ناشتا باشید مدت زمان ناشتا بودن را پزشک به اطلاع شما خواهد رساند.

بیهوشی قبل از عمل سنگ کلیه

جراحی سنگ کلیه معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می شود، به این معنی که در طول عمل در خواب خواهید بود و هیچ خاطره ای از عمل به یاد نخواهید آورد. در برخی موارد، پزشک شما ممکن است از بی حسی ناحیه ای یا لوکال استفاده کند که با این روش تنها ناحیه اطراف جراحی را بی حس می کنند.

فرآیند جراحی سنگ کلیه

روند جراحی به نوع عمل سنگ کلیه بستگی دارد. به عنوان مثال در طول ESWL، روی یک تخت یا میز مخصوص دراز خواهید کشید و دستگاه امواج پرانرژی را به سنگ ها ارسال می کند تا شکسته شوند. در طول PCNL، یک برش کوچک در پشت شما ایجاد می شود و یک لوله برای دسترسی به کلیه وارد می شود. در طول یورتروسکوپی، یک وسیله کوچک و بسیار باریک از مجرای ادرار و مثانه عبور داده می شود تا به حالب و کلیه دسترسی پیدا کند و سنگ ها را بشکند.

چند روز اول پس از جراحی

پس از عمل جراحی سنگ کلیه، بسته به نوع روشی که برایتان انجام شده، ممکن است لازم باشد چند روز در بیمارستان بمانید. تجربه کمی درد، ناراحتی و تورم طبیعی است و با با دارو قابل کنترل است. همچنین ممکن است پزشک به شما توصیه کند که مقدار زیادی مایعات بنوشید تا به دفع قطعات سنگ های باقیمانده کمک کند.

خطرات و عوارض جراحی سنگ کلیه چیست؟

مانند هر روش جراحی دیگری، برداشتن سنگ کلیه با تکنیک های جراحی می تواند شامل برخی عوارض و خطرات بالقوه باشد. این عوارض ممکن است رخ داده و یا اصلا بروز نکنند. چنانچه جراح مناسبی انتخاب شده باشد و نکات پس از عمل رعایت شود، عوارض بسیار جزئی خواهند بود. در هر صورت برخی از محتمل ترین عوارض جراحی سنگ کلیه عبارتند از:

خطرات مرتبط با بیهوشی

بیهوشی می تواند بعد از عمل سنگ کلیه، عوارض جانبی مانند تهوع، استفراغ و سردرد ایجاد کند. در موارد نادر، تاثیر داروهای بیهوشی می تواند عوارض جدی تری مانند واکنش های آلرژیک یا مشکلات تنفسی نیز ایجاد کند.

خون ریزی

عمل جراحی سنگ کلیه می تواند باعث خونریزی به خصوص در طول PCNL شود. در برخی موارد، تزریق خون ممکن است برای جایگزینی خون از دست رفته ضروری باشد. اما در بیشتر موارد بیمار خونریزی خاصی تجربه نخواهد کرد که نیاز به تزریق باشد.

عفونت

عمل سنگ کلیه می تواند در مواردی با خطر عفونت همراه باشد. با این حال پزشک داروهای آنتی بیوتیک برای پیشگیری از عفونت ایجاد کند. بیمار باید مطابق دستور پزشک، تمام داروها را با دوز تجویزی مصرف کند. داروها نباید به صورت سر خورد و یا خارج از دوز و یا زمانبندی توصیه شده مصرف شوند زیرا این مساله می تواند باعث مقاومت باکتری ها به آنتی بیوتیک شود.

آسیب مجاری ادراری

در برخی موارد نادر جراحی سنگ کلیه (به ویژه در حین PCNL یا یورتروسکوپی) باعث آسیب به دستگاه ادراری می شود. این موضوع مخصوصا ممکن است توسط جراحان جوان وکم تجربه پیش بیاید.

نیاز به جراحی مجدد

در برخی موارد، عمل سنگ کلیه ممکن است تمام سنگ ها را به طور کامل حذف نکند و ممکن است جراحی مجدد لازم باشد. بنابراین در کل برای اینکه در خصوص نحوه انجام عمل و عوارض احتمالی آن بیشتر بدانید با یک پزشک متخصص ارولوژی مشورت کنید.

نکات ریکاوری بعد از جراحی سنگ کلیه

روند بهبودی پس از عمل سنگ کلیه بسته به نوع جراحی که برایتان انجام شده و سلامت کلی شما می تواند متفاوت باشد. برای اینکه بتوانید دوره ریکاوری بهتری داشته باشید توصیه می شود که به موارد زیر توجه کنید:

نحوه مدیریت درد

پزشک جراح ممکن است برای کمک به مدیریت هر گونه ناراحتی یا دردی که ممکن است بعد از جراحی تجربه کنید، برایتان داروهای ضد درد تجویز کند. بسیار ضروری است که دارو را طبق تجویز پزشک مصرف کنید و از مصرف مسکن‌های بدون نسخه مانند آسپرین یا ایبوپروفن خودداری کنید زیرا می‌تواند خطر خونریزی را افزایش دهد.

ضرورت نوشیدن مایعات سالم

نوشیدن مقدار زیادی مایعات شفاف و سالم (به ویژه آب) می تواند به شسته شدن قطعات سنگی باقی مانده و جلوگیری از تشکیل سنگ های جدید کمک کند. همچنین ممکن است پزشک توصیه کند که از مصرف برخی نوشیدنی ها مانند قهوه، چای و نوشابه خودداری کنید زیرا این موارد می تواند خطر تشکیل مجدد سنگ را افزایش دهد.

داشتن استراحت و فعالیت کافی

توصیه می شود که بعد از انواع جراحی سنگ کلیه به بدن خود زمان دهید تا به اندازه کافی استراحت کرده و بهبود یابد. پزشک شما ممکن است توصیه کند تا چند هفته پس از عمل سنگ کلیه از انجام فعالیت های سنگین مانند بلند کردن اجسام سنگین یا ورزش کردن اجتناب کنید. در این خصوص باید تابع توصیه های پزشک خود باشید.

دنبال کردن رژیم غذایی توصیه شده

خوردن یک رژیم غذایی سالم و متعادل می تواند به بهبودی کامل شما بعد از عمل جراحی سنگ کلیه کمک کند و از تشکیل سننگ جدید جلوگیری به عمل آورد. پزشک شما ممکن است توصیه کند که از مصرف برخی مواد غذایی مانند غذاهای سرشار از اگزالات که می تواند خطر تشکیل سنگ را به صورت مجدد افزایش دهد، اجتناب کنید.

نکات پایانی در خصوص عمل سنگ کلیه

جراحی سنگ کلیه یک گزینه درمانی ایمن و موثر برای بیمارانی است که سنگ های بزرگ یا پیچیده دارند و از قضا با روش های دیگر قابل درمان نبوده و نیستند. در حالی که انجام عمل جراحی برای برداشتن و حذف سنگ ها دارای برخی خطرات و عوارض بالقوه است، اما اکثر بیماران آن را با موفقیت پشت سر گذاشته و به سرعت بهبود می یابند.

چنانچه علائم سنگ کلیه مانند درد، حالت تهوع یا مشکل در ادرار کردن را تجربه می کنید، ضروری است که فورا به پزشک متخصص ارولوژی کلیه و مجاری ادراری مراجعه کنید. پزشک شما می تواند یک معاینه فیزیکی کامل انجام دهد و بهترین گزینه درمانی را برای شما توصیه کند.

پاسخ به سوالات رایج درباره جراحی سنگ های کلیوی